Aktualizacja 15.04.2020 r.

Łacińskie określenie parochus (proboszcz) pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza dostawcę lub gospodarza. Sam polski termin proboszcz pochodzi bądź od słowa łacińskiego praepositus (przełożony, rządca), bądź raczej od słowa niemieckiego Probost, w którym końcówkę „st” zamieniono na „szcz”. Warto zwrócić uwagę, że w czasach, kiedy powstawała iwonicka parafia (połowa XV wieku) w języku polskim na oznaczenie późniejszego proboszcza używano określenie pleban, czyli ten, który przewodzi ludowi (od łac. plebs – lud). Obowiązujące prawo kościelne tak definiuje urząd proboszcza w Kościele: ”Proboszcz jest własnym pasterzem powierzonej sobie parafii, wypełniającym pasterską troskę o zleconą mu wspólnotę pod władzą biskupa diecezjalnego.” – Kodeks Prawa Kanonicznego, kan.519. Przyjmuje się, że parafia iwonicka Wszystkich Świętych powstała w 1464 r. Pierwsi jej proboszczowie są nieznani, ze względu na brak źródłowych dokumentów. Te które pozostały, pozwoliły ks. proboszczowi Erazmowi Skórnickiemu zestawić serię swoich poprzedników, w opracowaniu „Rys historii kościoła i parafii Iwonicz” (mps) Iwonicz 1964. Były wikariusz ks. Skórnickiego, pierwszy proboszcz wyłączonej zdrojowej parafii św. Iwona ks. dr Jan Rąb, w monograficznym opracowaniu „Iwonicz Zdrój i okolica”, cz. II (mps) Iwonicz Zdrój 1965, uzupełnił tę serię i pogłębił ją od strony źródłowej. Według obu autorów, serię iwonickich proboszczów, w oparciu o dostępne dla nich źródła, rozpoczyna ks. Szymon Wiśniewski, wzmiankowany w 1599 i 1616 r.

Tymczasem piszący niniejszy tekst spotkał źródłowe wzmianki o dwóch iwonickich proboszczach, wyprzedzających czasowo ks. Szymona Wiśniewskiego w serii sporządzonej przez ks. Skórnickiego i ks. Rąba.

Według jednej, pierwszym notowanym (przed 1484 r.) plebanem Iwonicza był kapłan o imieniu Piotr. (Zob. Kociubiński M. ks., Księża Diecezji Przemyskiej do 1772 r., T I, Biogramy, cz. 1-2, Jarosław-Przemyśl 1980 /mps/ Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego; Klebowicz G., Organizacja parafialna diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego w XIV-XV wieku, Lublin 2013, s. 169.) Z kontekstu dziejów Iwonicza można by przypuszczać, iż pleban Piotr mógł być pierwszym proboszczem parafii. Iwonicz we wspomnianym roku był nadal własnością rodu Iwanieckich – Otosławskich. (Zob. Głowacki Z. ks., Iwonickie tematy, Iwonicz 2018, s. 6-8.)

Druga wzmianka znajduje się w opracowaniu Ks. Franciszka Pawłowskiego, Prałaci i kanonicy Kapituły Katedralnej obrządku łacińskiego w Przemyślu, Przemyśl 2018, s. 275. Oto jej treść: „Starzechowski Jan – proboszcz lubaczowski i w Iwoniczu, w Krośnie, 1525 kustosz …także łączył swój kanonikat z kustodią, 1527 prepozyt przemyski. 1543-1546 oficjał Jana Dziaduskiego bpa przemyskiego”. Ks. Jan Starzechowski należał w swoim czasie do ważnych osób w otoczeniu kolejnych biskupów przemyskich i prawdopodobnie korzystał z tzw. prawa (przywileju) kumulacji beneficjów, co pozwalało mu równocześnie łączyć kilka urzędów kościelnych (w tym i parafii). Taki stan rzeczy przekładał się na tzw. korzyści (dochody) prebendalne. W takim układzie ktoś był urzędowym proboszczem danej parafii, ale wyręczał się zastępcą, często nazywanym komendarzem. Bez względu na to, jak było faktycznie z proboszczowaniem ks. Jana Starzechowskiego w Iwoniczu, musiało to oscylować około 1525 r.

Zestawiając powyższe wzmianki z dotychczasową serią iwonickich proboszczów, seria ta powinna wyglądać następująco:

1. Ks. Piotr, wzmiankowany przed 1484 r.
2. Ks. Jan Starzechowski, przed 1525 r.
3. Ks. Szymon Wiśniewski, wzmiankowany w 1599 i 1616 r.
4. Ks. Andrzej z Tarnowa, do 1619 r.
5. Ks. Walenty Trzeciakowicz, 1619-1646
6. Ks. Wojciech Żywiński, 1646-1677
7. Ks. Stanisław Błoński, wzmiankowany w 1677 i 1691 r.
8. Ks. Karol Prokopowicz, wzmiankowany 1696 r.
9. Ks. Adam Stadnicki, występuje do 1722 r.
10. Ks. Ignacy Śnieżewski, 1722-1725
11. Ks. Jan Ruszlewicz, od 1725
12. Ks. Jan Gierlaszyński, do 1755
13. Ks. Kazimierz Foremnicki, 1756-1799
14. Ks. Feliks Dekański, 1800-1831
15. Ks. Karol Werner, 1831-1841
16. Ks. Maksymilian Stanisławski, 1841-1845
17. Ks. Feliks Lorens, 1846-1847
18. Ks. Karol Poprawski, 1848-1878
19. Ks. Antoni Podgórski, 1878-1912
20. Ks. Józef Rafa, 1913-1942
21. Ks. Erazm Skórnicki, 1942 -1971)
22. Ks. Jan Ramocki, 1971-1974
23. Ks. Kazimierz Piotrowski, 1974-2010
24. Ks. Kazimierz Giera od 2010 r.

Ks. Zbigniew Głowacki