Geneza nazwy Iwonicz

Najstarsze pisemne wzmianki o Iwoniczu pochodzą z 1413 i z 1427 r. Według tej drugiej, właściciele Iwonicza (Boczko i Benesz) zawierają kontrakt z niejakim Grzymałą. Nieco później pojawiają się różne formy nazwy Iwonicza : Ywancze, Iwancze, Ywanczepole, Iwonecz, Iwonyecz. W tych samych aktach, rodzina Boczko i Benesza – właścicieli Iwonicza, nazywana jest mianem Iwanieckich. Na tle zachodzącej przemiany form nazwy Iwonicza wygląda na to, że miejscowi dziedzice przyjęli rodowe nazwisko od nazwy swojej posiadłości, a nie odwrotnie. Od czego wywodzi się nazwa Iwonicz, wcześniej Iwaniec?

Miejscowe podanie nazwę Iwonicz, wcześniej Iwaniec, wywodzi od słowa „iwa” – rodzaj wierzby, która na tym terenie miała obficie rosnąć. lwa w formie krzewu lub niskiego drzewa była w Polsce pospolita w lasach i na zrębach, o szerokojajowatych i zębatych liściach, o kwiatach miododajnych, na wiosnę wypuszczająca srebrzyste bazie.

W czasach, kiedy Iwonicz, ze swoimi właściwościami leczniczymi, nazywany „księciem wód jodowych” stawał się – dzięki Amelii i Karolowi Załuskim uznawanym zdrojem, usiłowano nazwę miejscowości wywodzić od św.Iwona, biskupa francuskiego, patrona lekarzy i rekonwalescentów. Podobno tzw. sól św. Iwona, kiedyś używana, zawierać miała te same składniki, co i wody iwonickie, lecząc te same choroby, które ustępują w Iwoniczu. W 1838 r. wybudowano na terenie zdroju pierwszą kaplicę właśnie pod wezwaniem św.Iwona.

Po niecałym półwieczu, przy wciąż rozwijającym się Zdroju, kaplica ta okazała się za szczupła. W 1895 r. oddano do użytku nową usytuowaną nad potokiem. Stoi do dziasiaj przy nowym kościele parafialnym. Do tej kaplicy zamówiono u Jana Matejki obraz, za który zapłacono 2000 florenów. Matejko znał Iwonicz, po raz pierwszy przebywał tu w 1863 r. Obraz ten, malowany na płótnie o wymiarach 149,5 x 99,5 cm, przedstawiał w asyście postać biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, który poświęca kamień węgielny pod kościół w Iwoniczu. Obraz ten nigdy nie znalazł się w Iwoniczu. Był podobno wystawiany w Krakowie, Warszawie i Lwowie. Prawdopodobnie uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej w stolicy. Treść tego obrazu była chyba artystyczną wizją samego Matejki, który będąc pod urokiem Iwonicza, dorabiał mu piękną, choć odbiegającą od prawdy historycznej legendę w odniesieniu do nazwy.

Podania, przekazy, legendy są piękne i romantyczne . W przypadku Iwonicza prawda o nazwie wydaje się być bardzo prozaiczna. Śledząc różne formy nazwy Iwonicz, nie sposób zatrzymać się na głównym elemencie tego słowa: Iwan, czyli zwyczajnie Jan. Ten wschodni akcent w nazwie naszej miejscowości może pochodzić stąd, że Iwonicz i okolica, w wiekach od XI do XIV, to teren pograniczny między ruskim Księstwem Przemyskim, później Włodzimiersko-Halickim, a Polską.

Na podstawie książki „Iwonicz nasze korzenie” Ks. Zbioniewa Głowackiego